Хитой халқ мақоллари (II)

ХИТОЙ ХАЛҚ МАҚОЛЛАРИ (II)

百鸟朝凤 (bǎiniǎo-cháofèng)

Барча қушлар анқога таъзим қилади.

Раҳбар донишманд бўлса, эл-улус миннатдор бўлади.

百川归海 (bǎichuān-guīhǎi)

Барча дарёлар денгизга оқади.

Пешонага нима ёзилган бўлса ўша бўлади.

百足之虫死而不僵 (Bǎizú zhīchóng sǐ’ér bùjiāng)

Қирқоёқ ўлгунича биланглайди.

Букрини гўр тузатади. Ўрганган кўнгил ўртанса қўймас. (Ўз фикридан ёки ўрганган амалларидан қайтмайдиган кишилар учун ишлатилади.)

败军之将不可以言勇 (Bàijūn zhī jiàng bù kěyǐ yán yǒng)

Мағлуб қўшиннинг қўмондони қаҳрамонлик ҳақида гапира олмайди.

Муваффақиятсиз киши ўз ишларини намуна қилиб кўрсата олмайди.

大海包藏着许多秘 (Dàhǎi bāocángzhe xǔduō mì)

Катта денгизлар ҳақида афсоналар кўп.

Эл эътиборидаги кишилар ҳақида ҳар хил гап кўп бўлади.

豹死留皮,人死留名 (Bàosǐ liúpí rénsǐ liúmíng)

Қоплон ўлса пўсти қолади, инсон ўлса номи.

Инсон ўзидан яхши ном қолдириш учун ҳаракат қилиши керак.

晨鸡报销 (Chénjì bàoxiǎo)

Хўрознинг қичқириғи тонгдан хабар.

Яхши ишларнинг албатта бир хабарчиси бўлади.

水有源,木有本 (Shuǐ yǒu yuán, mù yǒu běn)

Сувнинг манбаи, дарахтнинг илдизи бўлади.

Сабабсиз нарсанинг ўзи йўқ. Ҳар ишнинг бир сабаби бўлади.

冰冻三尺非一日之寒 (Bīngdòng sānchǐ, fēi yīrí zhīhán)

Дарё бир кунда музлаб қолмайди.

Муаммолар ечилмагунча катталашиб бораверади. Ҳар қандай масала ўз вақтида ҳал қилиниши керак.

跛鳖千里 (Bǒbiē-qiānlǐ)

Оқсоқ тошбақа ҳам минг чақирим йўл босади.

Инсон ҳаракат қилса қўлидан ҳар қандай иш келади.

不入虎穴,焉得虎子 (Bùrù hǔxué, yān dé hǔzǐ)

Қоплоннинг инига кирмай қоплонни тута олмайсан.

Баъзи ишларда таваккал (риск) зарур бўлади.

苍蝇不盯无缝的蛋 (Cāngyíng bùdīng wúfèng de dàn)

Пашшалар синиқ тухум атрофига йиғилади.

Касалликлар заиф инсонларни топади.

堡垒最容易从内都攻破 (Bǎolěi zuì róngyì cóngnèi dōu gōngpò)

Қалъани забт этишнинг осон йўли ичидан забт этишдир.

Рақибнинг сирларини ўрганмай туриб уни мағлуб қилиш қийин.

车到山前必有路 (Chēdào shānqiǎn bì yǒulù)

Арава тобга келганда йўлини топиб кетади.

Масаланинг ечими топилса, тез ҳал бўлади.

丑媳妇总得见公婆 (Chǒuxífu zǒngděi jiàn gōngpó)

Келин қайнонасига бир куни албатта ўз юзини кўрсатади.

Қанча яширсанг ҳам барибир ёлғон ошкор бўлади.

出生牛犊不怕虎 (Chūshēng niúdú bùpà hǔ)

Янги туғилган бузоқ қоплондан қўрқмайди.

Ёшлар қўрқувсиз бўлади.

船到桥头自毁之 (Chuándǎo qiáotóuzì huìzhí)

Етиб олсак ўша кўприкдан ошамиз.

Вақти келганда албатта ечими топилади.

世上没有不带刺的玫瑰 (Shìshàng méiyǒu bù dàicì de méiguī)

Тикансиз гул бўлмайди.

Беайб парвардигор. Ҳар қандай кишининг ҳам қусури бўлади.

你单单吃来饭是不行的 (Nǐ dāndān chīlái fànshì bùxíng de)

Ошни ёлғиз еб маза қилмайсан.

Саҳоватсиз бойликнинг ҳузури бўлмайди.

单个儿棋子不卖 (Dāngè’er qízǐ bù mài)

Шахмат тоши битталаб сотилмайди.

Баъзи нарсалар бир бутун бўлганда аҳамиятга эга.

单丝不成线,读书不成林 (Dānsī bù chéng xiàn, dúshù bù chénglín)

Бир тола ипдан арқон, бир дарахтдан ўрмон бўлмайди.

Биргаликда қилиш мумкин бўлган ишларни бир киши бажара олмайди.

山高挡不住太阳 (Shāngāo dǎng bùzhù tàiyáng)

Тоғ баланд бўлгани билан қуёшни тўса олмайди.

Ҳақиқатни яшириб бўлмайди.

或者把老虎打死,或者被老虎吃掉,二者必居其一 (Huòzhě bǎ lǎohǔ dǎsǐ, huòzhě bèi lǎohǔ chīdiào, èrzhě bìjū qíyī)

Ё қоплонни ўлдирасан ё ем бўласан, бошқа йўл йўқ.

Баъзан муаммоли вазиятларда ўзингга мақбул бўлмаган йўлни танлашдан ўзга чоранг қолмаслиги мумкин.

他山之石,可以为错 (Tā shān zhīshí, kěyǐ wéicuò)

Қарши тепадаги тош билан бу ёқдаги ёнғоқни чақиш мумкин.

Бошқаларнинг фикрларига қулоқ солиб муаммоларни ҳал қилиш мумкин.

山陡路险 (Shāndǒu lùxiǎn)

Тепа тик, йўл бузуқ.

Вазият мос эмас. Баъзи ишларнинг ижобий ҳал бўлиши учун вазият уйғун эмас.

腹水难受 (Fùshuǐ nánshōu)

Тўкилган сувни териб бўлмайди.

Айрим хатоларни кечириб бўлмайди.

老鹰飞得高 (Lǎoyīng fēi dé gāo)

Бургутлар баланд учади.

Ақлли кишиларнинг мақсадлари аниқ, орзулари баланд бўлади.

峰虿有毒 (Fēngchài yǒudú)

Арининг игнасида заҳар бор.

Одамларнинг сабрини синашга уринма.  

干打雷不下雨 (Gān dàléi, bù xiàyǔ)

Бетиним гулдурайди аммо ёмғирдан дарак йўқ.

Гап кўп, ҳаракат йўқ.

甘蔗没有两头甜 (Gānzhe méiyǒu liǎngtóu tián)

Битта шакар қамишнинг иккала учи ҳам ширин бўлмаслиги мумкин.

Танланган йўлнинг ҳар иккиси ҳам муваффақиятли бўмаслиги мумкин.

工欲善其事必先利其器 (Gōngyù shànqí shì, bì xiānlì qíqì)

Устанинг асбоби занг тутмас.

Ўз ишини яхши билган одам хатога йўл қўймасликка ҳаракат қилади.

狗不嫌家贫 (Gǒu bùxián jiāpín)

Ит камбағал эгасининг уйини қўриқлашдан толмайди.

Ҳар кимга ўз уйи, оиласи, яқинлари ардоқли.

狗嘴里吐不出象牙 (Gǒuzuǐli tǔbuchū xiàngyá)

Ит тишидан фил тиши ясаб бўлмайди.

Нодондан донолик кутиб бўлмайди.

海水不可斗量 (Hǎishuǐ bùkě dǒuliáng)

Денгизни косада ўлчаб бўлмайди.

Мутафаккир ва эл-юртни бошқараётган кишиларнинг хатти-ҳаракатига, асарларига муносиб кишиларгина баҳо бера олади.

合抱之木生于毫末 (Hébào zhīmù, shēngyú háomò)

Улкан дарахт ҳам миттигина уруғдан униб чиқади.

Ҳар қандай муваффақият ҳам илк одимдан бошланади, буюк ишлар кичик ташаббуслардан ҳосил бўлади.

狐狸尾巴总是要出来的 (Húlí wěiba zǒng shì yào chūlái de)

Тулки думини яшира олмайди.

Ёлғончининг ёлғони бир куни албатта ошкор бўлади.

鸡多不下蛋 (Jī duō bù xiàdàn)

Товуқ кўпу тухум йўқ.

Гап кўп натижа йўқ.

不经过艰苦奋斗就不能胜利 (Bù jīngguò jiānkǔ fèndòu jiù bùnéng shènglì)

Жангга кирмагунча зафар қозона олмайсан.

Ҳаракат қилмай ҳеч нимага эриша олмайсан.

江河行地 (Jiānghé xíngdì)

Дарё ўзанида оқади.

Тақдирда ёзилгани бўлади.

嫁鸡随鸡,嫁狗随狗 (Jiàjī suíjī, jiàgǒu suígǒu)

Tовуқ товуққа боқар, ит итга.

Ҳар ким тенги билан.

狡兔死走狗烹 (Jiǎotù sǐ, zǒugǒu pēng)

Айёр қуён овлангач, тозига эҳтиёж қолмайди.

Иш битти эшаги лойдан ўтди мақолига мос вазиятларда ишлатилади.

(Маъруфжон Йўлдошев таржимаси)