Атрофда фақат аҳмоқларми?

Бугун институт ҳовлисида китоб савдоси ташкил қилинибди. Анча-мунча янги китоблар чиқибди. Қайта нашр қилинган асарларнинг ҳам шаклу шамойили таҳсинга лойиқ. Томоша қилар эканман, бир китобнинг номи диққатимни тортди. Томас Эриксоннинг “Атроф тўла аҳмоқлар” деб номланган китоби экан. Олиб бироз кўз югуртдим. Илғадимки, ушбу китобда муаллиф одамларни 4 рангга ажратган ва ҳар бир ранг 4 хил хулқ-атворни тавсифлаши ёритилган. 

Нашриёт рекламасида шундай фикр ёзилган: “Китобда муаллиф инсонлар характерини 4 рангга қиёслайди. Китоб ранглар орқали инсон характерини тушунишга ва орадаги тушунмовчиликларни камайтиришга ёрдам беради.” 

Китобни ўқимасдан у ҳақда гапиришни маъқул кўрмайман. Аввалдан айтиб ўтганимдек, китобнинг номи менга таъсир қилди.

Швед психологининг “Surrounded by idiots, the four types of human behaviors” номли китоби ўзбек тилига юқоридагидек таржима қилинибди. Бундан ташқари интернетда айни асарнинг “Атрофда фақат аҳмоқлар. Агар сизга шундай туюлса, балки сизга кўринмасдир” тарзида рус тилидан ўгирилгани ҳам бор экан. 

Кейин дарсга кириб кетдим, лекин китоб номи хаёлимдан кетмади. Ва қуйидаги матн шу асар номи турткиси билан ёзилди. 

Аҳмоқлик ҳақида улуғлар кўп ёзишган, насиҳат қилишган, аҳмоқлардан узоқ туришни танбеҳлашган. Аҳмоқлик белгиларини ўқиб ўзингиздан шубҳа қилган бўлсангиз ҳам ажаб эмас. 

Масалан, ўзини ҳаммадан ақлли деб билган киши аҳмоқ саналади. Билган нарсаси билан мақтаниш аҳмоқликнинг бош белгиси ҳисобланади. Ўзининг ташқи кўринишига ошуфта инсонлар аҳмоқларнинг йўлбошчиларидир, дейилади китобларда. 

Амброс Бирс ўзининг “Шайтоннинг луғати” китобида шундай ёзган экан: “...Аҳмоқлар Одам алайҳиссалом билан бирга дунёга тушганлар, кўп ва кучли бўлганликлари учун бу дунёни истило қилганлар...” 

Истило қилганлар! Кўряпсизми, нега атроф тўла аҳмоқ кўп! Хўш, уларни қандай ажратамиз? Бу унчалик мушкул эмас. Қуйидагиларни эслаб қолинг, аҳмоқларни осонгина таниб оласиз: 

Ақлли одам кўп нарсани билмаслигини айтади, аҳмоқ ҳамма нарсани билиши билан мақтанади. 

Аҳмоқ доим ўзини ҳақ деб билади.

Аҳмоқ ҳар кимга ва ҳар мавзуда маслаҳатфурушлик қилишга хавасманд бўлади. 

Ақлли одам сўзни исроф қилишдан ўзини тияди, аҳмоқ оғзига келганни қайтармайди. 

Аҳмоқ одам андишасиз, ориятсиз ва фаросатсиз бўлади. 

Аҳмоқ “тўғрисўзман, аяб ўтирмай шартта-шартта юзига айтаман” дея фаросатсизлигини таъкидлаётганини билмайди. 

Аҳмоқ одамнинг мақтовида мезон ва мантиқ бўлмайди. 

Мана шулар аҳмоқликнинг бош белгилари саналади. Улар билан курашиб ғалаба қозонаман деб юрманг. Билим билан жаҳолатни енгиш мумкин аммо аҳмоқларни енгиб бўлмайди. Яхшиси улардан узоқроқ юринг, шунинг ўзи умрингизни узайтиради ва худога яқинлаштиради.

15.12.2024