Адибни уялтирган қизлар

Катта бир оромгоҳда ёш ижодкорлар анжумани бўлиб ўтди. Суҳбат, маъруза ва мушоираларни ижтимоий тармоқлардан кузатиб бордим. Ёшлар учун чин маънода маҳорат мактаби. Умуман олганда, авлодлар учрашуви. Уларни кузатиб, жуда кўп саволларга жавоб топиш мумкин. Ўқиётган шеърлари, кўтараётган муаммолари, ўйлаётган ўйлари... Миллатнинг катта-кичик зиёлиларининг бугунги дарди, ташвиши, орзу-умидлари ҳақида озми-кўпми хабардор бўласиз. Бир суҳбат эътиборимни тортди. Ўртоқлашмасам бўлмайди.

Миллат ардоқлаган улуғ адиб сўри тўрида ўтириб хонтахта атрофига йиғилган бир гуруҳ қизларга адабиётнинг мазмун-моҳияти ҳақида сўзлаб берди. Адабиётнинг бош мавзуси нима бўлиши керагу, бугун нималар ҳақида ёзилаётганини куйиниб гапирди. Адабиётнинг муқаддас юкини елкаларида ташиган буюкларни ибрат қилиб кўрсатди. Ғарбдан, шарқдан, ўзимиздан, яқин-йироқдан мисоллар келтириб, катта адабиёт ҳақида фикрларини ўртага ташлади. Адибнинг сўл томонида ҳали кимлиги жуссасига ўтирмаган, бир нима ёзиб қойиллатмаган, қисқаси, устозлар олдида ўтириш одобини ўрганмаган бир ўспирин жой олган. Баъзи-баъзида адибнинг гапини бўлишдек журъаткорлигини ёшлигига йўйиб қўя қолиш мумкиндир. Бироқ ёзувчига берилган саволларга ҳам ўзи жавоб беришга чоғланиши ғашингизга тегади. Қўлидаги қаламни ўйнатиши, ўзини тутиши, тинимсиз тиз-оёқ алмашинавериши суҳбатдан чалғитади. Ёзувчининг сабрига қойил қоласиз. Бошқа одам бўлса, “қуртинг борми, намунча питирлайсан” девориши ҳам ҳеч гапмас. Ёзувчи ҳам одам-да, барибир чидай олмади. “Дўстим, сиз билан танишмадик-а”, - деворди. Шапалоқ қаёқдан келди, енгиладаб ўспирин билмай қолди. Қўлини кўксига қўйиб ўзини таништирди. Ёзувчи яна ўз услубини гапиртирди. “Абитуриент дейдими? Бизнинг даврда унча-мунча нарса ёзиб танилсангиз ҳам катта устозлар ёнига яқинлаштиришмасди. Ҳой, йигит, нари бор, оёқ остида аралашмагин”, – деб ташлашарди. Ўспирин адиб ишорасини сезмади ҳам. Қайтанга, “ёшларга яратилган имкониятлардан мамнун ҳолда” билганини давом эттираверди.

Адиб йиғилганларнинг кўзига қараб чиқди. Маъно қидирди, адабиёт ахтарди. Суҳбат асносида айрим иқтибосларни келтириб “шу кўккўз қизим билади” деди, бироз таскин топгандек. Яна кимгадир ишора қилиб, “бу қиз ҳам газетада ишлайди, билади”, -деди. Ва адиб ўзи айтаётган гапларнинг етарли даражада англанмаётганидан зерика бошлади. Кейин ўртага савол ташлади:

- Қани айтинглар-чи, бугун адабиётимизга нима етишмаяпти?

Ўтирганлар орасидан ҳозиржавоб бир қиз ўзича ҳазил қилган бўлди:

- Шароит етишмаяпти, -деди ва беўхшов қилиб кулди.

Адибнинг энсаси қотгандек бўлди. “Йўў энди...” – дейиш билан чекланди.

Дадилроқ бир қиз жавоб берган бўлди:

- Адабиётимизга аёл образи етишмаяпти.

Адиб жавобнинг моҳияти ҳақида ўйлай бошлаган ҳам эди-ки, қизлардан бири гапни илиб кетди.

- Фоҳишанинг қалби, дарди ҳақида ёзиш керак, шунда одамлар уни тушунади, деди. Яна узоқ гапирди. Адиб ўзига хос оҳангда вазминлик билан жавоб бера бошлади.

“Бир ёш қизни биламан. Истеъдодли қиз. Шундай масалаларни вульгар бир услубда ёзишга ҳаракат қилади.” Енгиладаб ўспирин гапга аралашди: “Откровеннийроқ, очиқроқ, тўғрими, устоз?”

Адиб эътибор қилмасдан сўзида давом этди: “Мен фоҳишаман” деган шеъри бор, масалан. Яъни честнийман, иккиюзламачи эмасман, демоқчи.

Ўспирин яна устоз тополмаган сўзни топиб берди: “кўзбўямачи, тўғрими, устоз?”

Устоз сабр билан гапини давом эттирди. Адабиётнинг муқаддас аъмоли ҳақида жуда асосли фикрларни айтди. Ўспирин енгилгина бошини лиқиллатиб маъқуллаб турди. Қизлар эса ёзувчини янада очиқроқ гапиришга ундайверди.

Ёзувчи уялди. Эҳтимол мавзунинг юкидандир, эҳтимол савиясизликдан... Юзи-кўзидан ўнғайсиз вазиятга тушганлиги сезиларди. Нажот қидиргандек атрофига бир қараб олди. Ва аёл кўнгли, дарди, аёл қалбининг тубидаги сирлар ҳақида ёзиш мумкинлиги, лекин аёлни тўлиқ англаш мумкин эмаслиги ҳақида гапириб бўлиб, “Бу мавзуни фалон ёзувчи синглимиз яхши уддалайди. Уни чақиринглар”, - деди ёнидаги масъулларга қараб. Кўп ўтмай, адибани топиб келишди. Уни қизлар кўтарган нозик мавзуларни яхши биладиган одам сифатида тақдим қилди. Ўзи эса жойини адибага бўшатиб қочиб қолди. Ортидан қизлар “расмга тушиб қолайлик” дея шовқин кўтаришди. Ёзувчи югурганида борми, ортидан қувлашлари ҳам мумкин эди, эҳтимол.

Тасвир шу ерда тугади.

20.07.2023